چکیده
صندوق های ثروت ملی (SWFs) طی دو دهه اخیر، به صورتی فراگیر شروع به فعالیت نموده و گسترش یافته اند، به طوری که هم اکنون تعداد آنها به 63 مورد رسیده است. تثبیت اقتصادی، حمایت از اقتصاد داخلی و پس‌انداز بین‌نسلی از جمله مهمترین کارکردهای صندوق های ثروت ملی می باشد. ایجاد این صندوق ها، به طور عمده توسط صادرکنندگان نفت خام دنبال شده است (در 57 درصد موارد). دلیل این امر آن است که جریان درآمدهای نفتی (که معمولاً با نوسانات گسترده ای همراه است) تنها در صورتی می تواند به عنوان موتور محرکه رشد و توسعه اقتصادی عمل نماید که مکانیسمهای تأثیرگذاری منفی آن بر اقتصادهای ملی (که شایع ترین آنها مواجهه با بیماری هلندی است)، مدیریت شود. البته علاوه بر این گروه از صندوق ها، کشورهای تازه صنعتی شده در شرق آسیا بویژه چین نیز به منظور مدیریت بهینه مازاد منابع تراز پرداخت های خود، صندوق هایی با منشاء غیرکالایی را ایجاد نموده اند که عملکردی بسیار موفقی هم داشته اند.
شفافیت در عملکردها، ترکیب بهینه سبد (پرتفوی) دارایی ها، اتخاذ سیاست ها و شیوه های مناسب سرمایه گذاری، اولویت بندی حوزه فعالیت های اقتصادی برای سرمایه گذاری بویژه سرمایه گذاری های مستقیم خارجی و همچنین انتخاب محدوده های جغرافیایی مناسب از جمله مشخصه های صندوق های ثروت ملی موفق محسوب می شوند.
بر این اساس، در مطالعه حاضر که با هدف شناسایی برخی از عوامل موفقیت SWFs در جهان صورت پذیرفته است، به بررسی عملکرد صندوق های ثروت ملی موفق با محوریت بررسی شاخص های یاد شده (بویژه در 10 صندوق ثروت ملی برتر جهان) می پردازیم. نکته حائز اهمیت آن است که صندوق های ثروت ملی برتر (که از هر دو گروه نفتی و غیر کالایی می باشند) سهمی معادل 78 درصد از کل منابع صندوق های ثروت ملی در سطح جهان را به خود اختصاص داده اند. نتایج این مطالعه مؤید آن است که به منظور ارتقاء جایگاه و ایفای مطلوب نقش صندوق توسعه ملی در فرایند توسعه اقتصادی پایدار جمهوری اسلامی ایران، لازم است برنامه ریزی های مناسب برای گسترش، تعمیق و انتخاب ترکیب بهینه دارایی ها، انتخاب حوزه های مناسب سرمایه گذاری مستقیم خارجی (بر حسب حوزه فعالیت های اقتصادی و نواحی جغرافیایی) و همچنین شفافیت بخشی به رفتارهای صندوق در سطوح بین المللی و ...، صورت پذیرفته و مورد توجه جدی قرار گیرد.
کلمات کلیدی: صندوق های ثروت ملی (SWFs)، ترکیب سبد (پرتفوی) دارایی ها، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، شفافیت، توسعه پایدار