• En
  • یکشنبه 30 اردیبهشت 1403

اندیشه‌ها و راهبردها(4) - مشوق‌های حمایتی و صندوق توسعه ملی


مشوق‌های حمایتی، بخشی خاص از جنبه‌های متنوع «برنامه مداخله» دولت‌ها، تصمیم‌سازان در مجموعه سازمان‌های حاکمیتی و برنامه‌ریزان اقتصادی را تشکیل می‌دهند. برنامه‌های مداخله، به سیاست‌گزاری‌های خاصی اطلاق می‌شود که به طور عمده، دولت‌ها و مجموعه سازمان‌های حاکمیتی، برای رسیدگی و توجه نشان دادن عملیاتی به یک «موضوع ویژه» وضع می‌کنند. عمده ابعاد مورد توجه آن هستند که به پشتوانه چشم‌انداز و هدف‌های مورد نظر، برنامه‌های راهبردی خویش را تبیین و مستند به آن‌ها، جهت‌گیری‌های عملیاتی خود را در چارچوب برنامه‌های کوتاه، میان و بلندمدت، توصیف کنند. در این وصف برنامه‌های عملیاتی، آنان خواهند گفت که؛ برای آن موضوع خاص:
-    چگونه برنامه‌ای دارند؟
-    چگونه می‌خواهند عمل کنند؟ و آیا در این راستا، منابع مورد نیاز تأمین شده‌اند؟
-    به طور اساسی،  چه کارهایی را می‌خوهند دنبال کنند؟
-    آیا دارای اسناد فرادستی، مطالعاتی، برنامه مشخص و منابع پولی، انسانی و دانشی هستند؟
-    آیا استانداردهای عملیاتی را وضع کرده‌اند؟
-    آیا معیارها و شاخص‌های بهبود را می‌شناسند؟
-    آیا برای ارزیابی عملکرد، طیف‌های اندازه‌گیری و شاخص‌ها را تعریف نموده‌اند؟
-    آیا «بازه‌های زمانی» بهبود و ایجاد، مراقبت و پایش، رشد، توسعه و ارتقا را وضع نموده‌اند؟
-    آیا فرآیندها تعریف شده‌اند؟
-    آیا برنامه‌های تشویقی و مشوق‌های حمایتی، هم‌چنین زیرساخت متناسب با اهداف، در قالب اقدام‌های «فراهمی» وضع و تبیین شده‌اند؟
«برنامه مداخله»، به صورت راهبردی- عملیاتی، جزو برنامه‌های ادواری توسعه نیست، چرا که برنامه‌های ادواری توسعه، شامل بسیاری ار مسأله‌ها، گزینه‌ها و سرنمون‌‌های برنامه‌ای هستند. سرنمون‌هایی که شاخص‌های عملیاتی متعلق به چهار بخش اصلی سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را شامل می‌شوند.
برنامه‌های مداخله، هم‌چنین شامل برنامه‌های بلند مدت و به عبارتی دیگر، جزو برنامه‌های کلان- زیرساختی نیز نیستند بلکه هر برنامه مداخله:
-    بر موضوعی «ویژه»، مشخص و تمام پوش تأکید دارد.
-    فرایند محور است و خود حلقه واسط بسیاری از فرایندهای دیگر است.
-    مساله‌ای «خاص» است اما از جامعیتی «عام» برخوردار است.
-    در ماهیت خود، خود یک وجه مستقل است.
-    گروه و جامعه هدف خاصی را مد توجه دارد.
-    هدف و دستاورد خاصی را در تیررس نگاه خود دارد.
-    جزو معیارهای توسعه‌ایی است.
به عنوان مثال، یک برنامه مداخله می‌تواند به مانند یکی از موضوع‌های زیر باشد. این موضوع‌ها، در کشورهای مختلف بر اساس یک «برنامه مداخله»، وضع شده از سوی قوه مقننه و یا پیشنهادی دولت‌ها به قوه مقننه برای قانونی شدن فرایندهای اجرایی و تخصیص تبیین شده‌اند:
-    حفاظت از محیط زیست با تأکید بر آبزیان.
-    توسعه صنایع ملی برای تأمین نیازهای ملی در بخش ماشین‌آلات کشاورزی، با تأکید بر کمباین و خرمن‌کوب.
-    برنامه مقابله با بیماری آبله، تب زرد و ... .
-    برنامه مقابله با ایدز.
-    برنامه نجات نسل گوزن آسیایی.
-    برنامه توسعه صنایع ملی و تولیدات صنعتی برای «صادرات».
همان‌گونه که مطرح شد، هر «برنامه مداخله» شامل یک سری ویژگی‌های بنیادی است. از آن جمله:
-    تأکید بر یک موضوع خاص.
-    تأکید بر فرایندها و پیوندهای مفهومی، عملیاتی و راهبردی.
-    وضع هر برنامه مداخله توسط دولت‌ها و بنا بر پیشنهاد سازمان و نهادهای حاکمیتی، نمایندگان مردم در مجلس‌های قانون‌گزاری، سازمان‌های مردم نهاد (N.G.O ها)، احزاب و گروه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، دانشگاه‌ها و مراکز علمی، پژوهشی، اقتصادی، سیاسی، درمان، بهداشت و پزشکی، هنر و زیبایی، شهرسازی و معماری، جامعه‌های مستقل اجتماعی (زنانه- مردانه) و ... صورت می‌گیرد.
به این ترتیب، هر برنامه مداخله، دارای رفتار و عملیاتی «فرایند محور» است و هر فرایند در انطباق کامل با هدف‌های اصلی، با برنامه‌های دیگری در پیوند (لینک) است.
به عنوان مثال برنامه‌ای با موضوع «تولید محصول وکالاهای صادراتی» که با هدف: ارتقای استانداری‌های تولید ملی، ورود به بازارهای فراملی و تحصیل ارز تدوین می‌شود، زمانی از حالت یک برنامه معمولی خارج و به یک «برنامه  مداخله» تبدیل می‌شود که تمامی معیارها و شاخص‌های مورد اشاره در این متن را شامل شود.
در چنین شرایطی « تعریف و تبیین یک سری برنامه‌های تشویق‌کننده و انگیزشی جزو الزام‌هاست. چرا که ناظران هر برنامه مداخله خواهند پرسید:
آیا «برنامه‌های تشویقی و مشوق‌های حمایتی» هم‌چنین زیرساخت‌های مناسب با اهداف، در قالب اقدام‌های «فراهمی» وضع و تبیین شده‌اند؟
ملاحظه می‌شود که برنامه‌های تشویقی، جزوی لاینفک از هر برنامه مداخله است و در همین ارتباط، شاهد وضع برنامه‌های تشویقی در بخش‌های صنعت و تجارت و کشاورزی برای کنش‌گران آن- با تأکید بر رونق تولید و تقویت زمینه‌های صادراتی، هم‌چنین ارتقا سطح توان ساخت داخل در زیر بخش صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، مخابرات، انتقال انرژی برق با هدف تأمین نیاز داخل و بازارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای- هستیم.
یکی از جمله‌ی عناصر انگیزشی، تعریف بسته‌های حمایتی هدفمند است، که مبتنی بر اهداف موضوعه، استفاده از منابع صندوق توسعه ملی با محوریت «توان ساخت داخل، می‌تواند مشوقی بنیادین برای کنش‌گران فعال‌بخش خصوصی در حوزه‌های نفت، گاز، پتروشیمی، ارتباطات، تولید و انتقال انرژی، حمل و نقل و ... تلقی شود.



امتیاز به خبر :